Hemoroid rahatsızlığı, tarih boyunca bilinen bir hastalıktır ve geçmişte pirinç lapası gibi tedavilere başvurulmuştur. Ancak günümüzde, bu tür tedavilerin geçerliliği artık mevcut değildir.
Makattaki şişlikler veya kanama genellikle hemoroid olarak düşünülür. Hastalar genellikle komşularının önerileri veya internetten edindikleri bilgilerle tedavi arayışına girerler. Halk arasında “mayasıl” veya “basur” olarak bilinen bu rahatsızlığın, toplumda yaygın olduğu düşünülmektedir.
Hastalar, genellikle makattaki tüm şikayetleri basur sanarak, hastalığın gerçek yaygınlığını tam olarak değerlendirmekte zorlanabilirler. Belirgin kriterler olmamakla birlikte, hemoroid en sık görülen makat hastalığıdır. Yetişkinlerin yaklaşık %45’inin hayatlarının bir döneminde hemoroid yaşadığı tespit edilmiştir. Bu belirtiler genellikle 45-65 yaş aralığında ortaya çıkar. Kadın ve erkekler arasında görülme oranı eşittir, ancak kadınlarda hamilelik döneminde artış görülür ve çoğu zaman ilk belirtiler gebelikle ortaya çıkar.
Bu sık görülen hastalığın bir kısmının ilaç tedavisi, bir kısmının ameliyat, bir kısmının ise cerrahi dışı yöntemlerle tedavi edilebildiği düşünülmektedir. Bu durum, toplumlarda sosyal güvenlik açısından bir yük oluşturabilir. Bu nedenle, tedavi yerine koruyucu önlemlere odaklanmak önemlidir.
Nedir?
Makat bölgesindeki toplardamarların genişleyerek kanla dolması durumu, normalde atardamarlar aracılığıyla gelen kanın sorunsuz bir şekilde toplardamarlara geri dönmesi mekanizmasının aksamasıyla ortaya çıkar. Kabızlık, gebelik, ıkınma gibi çeşitli faktörlerin etkisiyle geri dönüş engellenirse, damarlarda kan birikir ve genişleme meydana gelir. Uzun süre devam eden bu durum, damar etrafındaki destek dokularının zarar görmesine neden olduğundan, damarlar eski haline dönemez. Sonuç olarak, damarlar sürekli olarak şişmiş, gergin ve kanla dolu bir şekilde görülür. Hemoroidal hastalıkta, damar genişlemesine ek olarak damarların çevresindeki bağ ve destek dokusunda da hasar meydana gelir.
Hemoroidal damarlar, bağırsağın son kısmında katı dışkının bekletilmesi veya dışkılama sırasında makatı sıkan kasların (sfinkterlerin) gevşeyememesi, ıkınma gibi etkenlerle şişer. Bu durum, hastalığın ortaya çıkmasına neden olur. Hemoroidlerin 3-4. evrelerinde, genişlemiş toplardamarlar anüsün dışına da çıkabilir. Bu hastaların büyük bir kısmında kalın bağırsağın son kısmının (rektum) iç yüzey örtüsü olan mukoza da dışarıya çıkar. Bu duruma mukoza prolapsusu denir ve genellikle hemoroidlerle birlikte görülür.
İç Hemoroidin Evreleri (Basurun dereceleri)
1. Derece: Anal kanal çizgisinin üzerindeki damar genişlemesi, damarın yer değiştirmemiş olduğu bir durumu ifade eder. Genellikle kanama ile belirginleşir ve kanama olmadığı durumda fark edilmez. Ağrıya sebep olmaz ve çoğu zaman parmakla yapılan muayene (rektal tuşe) sırasında tespit edilemez. Anoskop muayenesi ile görülebilir. Basit önlemler ve bazı ilaçlar kullanılarak, örneğin lifli gıdalar tüketme, bol su içme ve hareketi artırma gibi davranışlar, hemoroidin düzelmesine yardımcı olunabilir.
2. Derece: Anal kanalın üzerindeki damar genişlemesi daha da artmıştır. Dışkılama sırasında anüs kanalının içine doğru sarkar ve kendiliğinden içeri çekilir. Anüs çizgisinin altına inmez ve tamamen dışarı sarkmaz. İkinci derece hemoroid ıkınmakla dışarı çıkma eğilimindedir, ancak ağrı yapmaz. Anoskopla görülebilir. Genellikle ilaç tedavisi ile iyileşir. Tedaviye cevap vermeyen durumlarda, lastik bantla boğma ve infrared koagülasyon gibi yöntemlere başvurulabilir.
3. Derece: Ikınma veya tuvalet sonrasında dışarı çıkan hemoroid memelerini elle içeri itmeye ihtiyaç duyulan bir aşamadır. Biraz ilerlediğinde öksürmek veya ıkınmakla dışarı çıkabilir, ancak ilaç tedavisine tam olarak yanıt vermez. Semptomlar, kanama, şişlik gibi belirtiler hafifleyebilir, ancak hemoroidal damarlar tam olarak iyileşmez. Cerrahi veya cerrahi dışı yöntemlere başvurularak tedavi edilir.
4. Derece: Dışarı çıkmış hemoroid memeleri artık elle içeri itmeye müsait değildir. Dışarıda olan memelerde kolayca pıhtı oluşabilir (tromboz) ve şiddetli ağrıya neden olabilir. Yüzeyde erozyon ve aşınmalar meydana geldiyse ciddi kanamalara yol açabilir. Genellikle cerrahi tedavi gereklidir. Cerrahi müdahaleden önce, ilaç tedavisi ile ödem ve trombozun azaltılması önemlidir.
Neden olur?
* Gebelik, hemoroid gelişimine iki temel mekanizma aracılığıyla katkıda bulunur. Karın içi basıncındaki artış, toplar damardaki kanın kalbe dönüşünü zorlaştırarak anüs etrafındaki damarlarda hemoroid oluşumuna neden olabilir.
Gebelik döneminde, psikolojik nedenlerle beslenme düzeni genellikle değişir ve hareket azalır. Bu durum kabızlığa yol açabilir, ki bu da hemoroid ve diğer makat hastalıklarının artmasına zemin hazırlayan bir faktördür.
* Karın İçi Basınçta Artış: Gebelik, zorlanma, ıkınma, karın içinde sıvı veya kitle olması gibi durumlar toplar damarda kan birikmesine neden olabilir. Ayrıca karın içindeki tümörler, bağırsak geçişini yavaşlatarak hemoroid oluşumuna katkıda bulunabilir. İleri evre kanserlerde karın içinde biriken sıvı da hemoroid gelişimine sebep olabilir.
* Kabızlık: Yanlış beslenme alışkanlıkları, hareketin az olması ve su tüketiminin yetersiz olması genellikle kronik kabızlığa neden olabilir. Kabızlık, hemoroid oluşumunda önemli bir faktördür ve beraberinde sık ıkınma eğilimini getirir.
* İshal: İshal de hemoroid oluşumunu etkileyebilir. Sık dışkılama, uzun süre tuvalette kalma ve ıkınma, hemoroid yanı sıra diğer makat hastalıklarına da yol açabilir.
* Genetik Yatkınlık: Ailede birden fazla hemoroid hastasının bulunması, genetik yatkınlığın bir göstergesi olabilir.
* Pozisyon: Uzun süre ayakta kalanlar ve oturarak çalışanlarda hemoroid sıklıkla görülebilir.
* Tuvalet Alışkanlığı: Tuvalet alışkanlıkları düzensiz olanlar, uzun süre tuvalette kalanlar ve ıkınanlar hemoroid riski altındadır.
* Diğer Faktörler: Obezite, sigara kullanımı, sıcak banyo, sedanter yaşam tarzı, ağır ishal, kronik öksürük, ağır spor aktiviteleri, ağır kaldırma işleri de hemoroid gelişimini etkileyebilir.
* Ağır Spor Yapanlar: Halter kaldıranlar ve uzun süre ağır spor yapanlarda karın içi basıncının artması hemoroid riskini artırabilir.
* Tümörler: Karın içi tümörler, rektum tümörleri, karaciğer sirozu, hemoroidin oluşumuna neden olabilir.
* İltihabi Bağırsak Hastalıkları: Ülseratif kolit veya Crohn hastalığı gibi iltihabi bağırsak hastalıkları nadir görülen hemoroid nedenlerindendir.
* Anal İlişki: Travmatik etkisiyle anüs çevresindeki destek dokuyu zayıflatabilir.
* Yaşlanma: Yaş ilerledikçe bağ ve destek dokularının zayıflaması, hemoroid oluşumunu kolaylaştırabilir.
Basura ne iyi gelir?
Basur ağrısını hafifletmek için evde uygulanabilecek tedaviler bulunmaktadır. Ancak, bu tedavilerin süresi uzun tutulmamalı ve kesin teşhis ile ilaç tedavisi için genel cerrahi uzmanına başvurulmalıdır.
Sıcak su oturma banyoları, makat çevresindeki kasların gevşemesini ve bölgedeki basıncın azalmasını hedefler. Bu sayede damarlardaki basınç düşer, şişlik küçülür ve dışarıda bulunan memenin içeri girmesi kolaylaşır. Bu banyolar günde 3-4 kez 15 dakika süreyle uygulanabilir. Özellikle tuvaletten sonra önerilen bu yöntem, ağrının azalmasına yardımcı olabilir. Sıcak oturma banyosu için leğen kullanılabilir veya klozet üzerine oturtulan oturma banyoları (sitz banyoları) tercih edilebilir. Sıcak su torbaları da iş yerinde dışkılama sonrasında kullanılabilir. Ancak, suya ilaç veya antiseptik madde eklemek önerilmez.
Soğuk uygulama da ağrının hafifletilmesine yardımcı olabilir. Günde birkaç kez, dışkılama dışındaki zamanlarda yapılmalıdır. Havluya sarılmış buz paketleri, aralıklarla 10-15 dakika boyunca uygulanabilir ve dışarıdaki hemoroidin ödeminin azalmasına katkı sağlar.
Ağrı kesiciler kullanılabilir, ancak kortizonlu pomatların doktor gözetiminde kullanılması önemlidir. Kortizonlu kremlerin uzun süreli kullanımından kaçınılmalıdır. Diğer tedavi ilaçları ise mutlaka bir doktor tarafından önerilmelidir. Ayrıca, dar olmayan ve pamuklu iç çamaşırları tercih edilmelidir. Dar çamaşırlar bölgedeki basıncı artırabilirken, sentetik çamaşırlar nemi engelleyerek kaşıntı gibi şikayetleri artırabilir.
Basurun nasıl tamamen geçeceğini öğrenmek için basur tedavisi yazımızı okuyabilirsiniz.
